Maksud Halal

Halal merupakan satu konsep yang amat penting dalam kehidupan umat Islam. Ia bukan sahaja meliputi aspek makanan dan minuman, tetapi juga merangkumi semua aspek kehidupan seperti kosmetik, farmaseutikal, logistik, perbankan dan kewangan, pelancongan, dan banyak lagi.

Di Malaysia, negara yang majoritinya beragama Islam, isu halal menjadi satu perkara yang sentiasa mendapat perhatian dan diberi keutamaan oleh pihak kerajaan, industri, dan masyarakat umum

Definisi Halal

Perkataan “halal” berasal daripada bahasa Arab yang bermaksud “dibenarkan” atau “dibolehkan” menurut hukum Syarak. Dalam konteks makanan, halal merujuk kepada makanan yang dibenarkan untuk dimakan oleh umat Islam berdasarkan garis panduan yang ditetapkan oleh Al-Quran dan Hadith. Makanan halal perlu memenuhi beberapa kriteria, antaranya:

1. Tidak mengandungi bahan-bahan yang diharamkan seperti babi, alcohol, darah, dan bangkai.
2. Disembelih mengikut kaedah yang ditetapkan oleh Syariat Islam (untuk haiwan darat).
3. Tidak bercampur atau tercemar dengan bahan-bahan yang haram semasa penyediaan, pemprosesan, penyimpanan, dan pengangkutan.

Selain makanan, konsep halal juga meliputi aspek-aspek lain seperti kosmetik, farmaseutikal, dan perkhidmatan. Produk atau perkhidmatan halal perlu mematuhi garis panduan yang ditetapkan oleh pihak berkuasa agama Islam untuk memastikan ia menepati hukum Syarak.

Perkembangan Industri Halal di Malaysia

Malaysia merupakan antara negara pelopor dalam pembangunan industri halal global. Kerajaan Malaysia telah mula memberi penekanan kepada industri halal sejak awal 1970-an lagi, bermula dengan penubuhan Pusat Penyelidikan Makanan Islam (Islamic Food and Research Centre) pada tahun 1971. Pada tahun 1997, kerajaan melancarkan Skim Pengesahan Halal (Halal Certification Scheme) di bawah Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) untuk memastikan integriti produk halal yang dikeluarkan oleh syarikat tempatan.

Pada tahun 2006, kerajaan melancarkan Pelan Induk Industri Halal (Halal Industry Master Plan) bagi tempoh 2006-2020 untuk memacu pertumbuhan industri halal negara. Pelan ini menetapkan sasaran untuk menjadikan Malaysia sebagai hab halal global menjelang tahun 2020. Antara strategi utama yang digariskan dalam pelan ini termasuklah:

1. Memperkukuh rangka kerja perundangan dan tadbir urus halal.
2. Meningkatkan keupayaan pengeluaran industri halal tempatan.
3. Mempergiat aktiviti penyelidikan dan pembangunan (R&D) berkaitan halal.
4. Mempromosi Malaysia sebagai destinasi pelancongan halal.

Hasil daripada pelaksanaan pelan induk ini, industri halal Malaysia telah berkembang dengan pesat. Menurut laporan “State of the Global Islamic Economy Report 2019/20” oleh DinarStandard, Malaysia menduduki tempat pertama dalam Petunjuk Ekonomi Islam Global (Global Islamic Economy Indicator) bagi tahun 2019, mengatasi 72 buah negara lain yang dinilai. Ini menunjukkan kedudukan Malaysia sebagai peneraju industri halal dunia.

Eksport produk halal Malaysia juga telah meningkat dengan ketara dalam tempoh beberapa tahun kebelakangan ini. Pada tahun 2018, nilai eksport produk halal Malaysia mencecah RM40.6 bilion, meningkat 10% berbanding tahun sebelumnya. Lima produk halal utama yang dieksport ialah makanan (RM20.8 bilion), ingredient (RM10.7 bilion), kosmetik dan penjagaan diri (RM3.3 bilion), farmaseutikal (RM0.6 bilion), dan produk lain (RM5.2 bilion).

Pelbagai inisiatif telah diambil oleh kerajaan untuk terus memacu pertumbuhan industri halal. Antaranya ialah penubuhan Halal Development Corporation (HDC) pada tahun 2006 untuk menerajui pembangunan industri halal negara secara lebih strategik dan komprehensif. HDC bertanggungjawab untuk menyelaras aktiviti promosi, pembangunan kapasiti, dan pelaburan industri halal di peringkat domestik dan antarabangsa.

Selain itu, usaha juga telah diambil untuk memperkukuh ekosistem halal negara melalui pembangunan infrastruktur dan perkhidmatan sokongan. Ini termasuklah pembinaan Halal Parks seperti Taman Perindustrian Halal Pulau Indah, Selangor dan Taman Perindustrian Halal Pedas, Negeri Sembilan yang menyediakan kemudahan infrastruktur dan logistik bersepadu untuk syarikat-syarikat halal. Institusi pengajian tinggi seperti Universiti Putra Malaysia (UPM) dan Universiti Teknologi MARA (UiTM) juga telah menubuhkan pusat pengajian khusus berkaitan halal untuk melahirkan tenaga kerja mahir dalam industri ini.

Pensijilan Halal di Malaysia

Pensijilan halal memainkan peranan penting dalam memastikan integriti produk halal yang dijual di pasaran. Di Malaysia, badan utama yang bertanggungjawab mengeluarkan sijil halal ialah Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM). JAKIM mula mengeluarkan sijil halal pada tahun 1994 dan kini mempunyai lebih daripada 7,000 syarikat yang disijilkan halal di bawah skimnya.

Proses pensijilan halal JAKIM melibatkan beberapa langkah ketat untuk memastikan pematuhan kepada standard halal yang ditetapkan. Antara kriteria yang dinilai termasuklah:

1. Sumber bahan mentah dan ingredient.
2. Kaedah penyembelihan haiwan (jika berkaitan).
3. Proses pembuatan dan penyediaan produk.
4. Kebersihan dan keselamatan premis pengeluaran.
5. Sistem jaminan kualiti halal (Halal Assurance System).

Selain JAKIM, terdapat juga beberapa badan pensijilan halal negeri seperti Jabatan Agama Islam Selangor (JAIS) dan Jabatan Agama Islam Johor (JAIJ) yang turut mengeluarkan sijil halal di peringkat negeri. Walau bagaimanapun, sijil halal yang dikeluarkan oleh JAKIM diiktiraf di peringkat antarabangsa dan menjadi rujukan utama bagi pasaran eksport.

Bagi syarikat yang ingin mendapatkan sijil halal JAKIM, mereka perlu melalui proses permohonan yang melibatkan beberapa peringkat. Ini termasuklah:

1. Pendaftaran syarikat dan produk melalui sistem atas talian MYeHALAL.
2. Penyerahan dokumen sokongan seperti senarai bahan mentah, carta alir pemprosesan, dan pelan susun atur kilang.
3. Audit dan lawatan tapak oleh pegawai JAKIM untuk menilai pematuhan kepada standard halal.
4. Pembentangan hasil audit kepada Panel Pengesahan Halal JAKIM untuk kelulusan.
5. Pengeluaran sijil halal sekiranya diluluskan, yang sah untuk tempoh dua tahun.

Syarikat yang berjaya mendapatkan sijil halal JAKIM dibenarkan untuk memaparkan logo halal Malaysia pada produk mereka. Logo ini menjadi tanda jaminan kepada pengguna bahawa produk tersebut telah mematuhi standard halal yang ditetapkan dan selamat untuk digunakan oleh umat Islam.

Cabaran dalam Industri Halal

Walaupun industri halal Malaysia telah berkembang dengan pesat, masih terdapat beberapa cabaran yang perlu ditangani untuk memastikan pertumbuhan yang mampan. Antara cabaran utama termasuklah:

1. Kekurangan penguatkuasaan dan pemantauan: Walaupun terdapat undang-undang dan peraturan berkaitan halal, penguatkuasaan dan pemantauan masih perlu dipertingkatkan untuk mengelakkan penyalahgunaan logo halal atau penipuan produk halal.
2. Kekurangan tenaga kerja mahir: Industri halal memerlukan tenaga kerja yang mempunyai kepakaran khusus dalam bidang Syariah dan sains. Kekurangan tenaga kerja mahir boleh menjejaskan pertumbuhan industri ini.
3. Persaingan global: Dengan perkembangan industri halal di peringkat antarabangsa, Malaysia perlu bersaing dengan negara-negara lain seperti Indonesia, Thailand, dan Brazil untuk mengekalkan kedudukan sebagai peneraju industri halal dunia.
4. Kesedaran pengguna: Walaupun kesedaran tentang produk halal semakin meningkat, masih terdapat sebilangan pengguna yang kurang prihatin tentang status halal produk yang mereka gunakan. Usaha berterusan perlu diambil untuk meningkatkan kesedaran dan pendidikan pengguna tentang kepentingan halal.
5. Integriti rantaian bekalan: Memastikan integriti halal di sepanjang rantaian bekalan merupakan satu cabaran, terutamanya bagi produk yang melibatkan bahan mentah atau komponen yang diimport dari pelbagai negara. Sistem jaminan kualiti halal perlu diperkukuh untuk menangani isu ini.

Prospek Masa Hadapan
Melihat kepada trend semasa, industri halal dijangka akan terus berkembang pada masa hadapan. Menurut laporan “State of the Global Islamic Economy Report 2019/20”, pasaran halal global dijangka mencecah nilai USD3.2 trilion menjelang tahun 2024, merangkumi pelbagai sektor seperti makanan, farmaseutikal, kosmetik, fesyen, dan pelancongan.

Bagi Malaysia, Wawasan Kemakmuran Bersama 2030 (WKB 2030) yang dilancarkan oleh kerajaan pada tahun 2019 telah menggariskan industri halal sebagai salah satu sektor strategik yang bakal memacu pertumbuhan ekonomi negara. Melalui WKB 2030, kerajaan mensasarkan untuk meningkatkan sumbangan industri halal kepada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) kepada 8.1% menjelang tahun 2030, berbanding 6.8% pada tahun 2018.

Untuk mencapai sasaran ini, pelbagai inisiatif akan dilaksanakan seperti pemerkasaan ekosistem inovasi halal, peningkatan akses pasaran global, dan pemantapan rangka kerja tadbir urus halal. Kerjasama strategik antara kerajaan, industri, dan institusi penyelidikan juga akan dipergiatkan untuk memacu inovasi dan pembangunan produk halal baharu.

Selain itu, Malaysia juga berhasrat untuk menjadi hab pendidikan dan latihan halal serantau. Institusi pengajian tinggi tempatan akan diperkasakan untuk menawarkan lebih banyak program berkaitan halal pada peringkat diploma, ijazah, dan pascasiswazah. Ini akan melahirkan lebih ramai tenaga kerja mahir untuk memenuhi keperluan industri halal yang semakin berkembang.

Pelancongan halal juga menjadi satu segmen yang semakin penting dalam industri halal Malaysia. Dengan reputasi sebagai destinasi mesra Muslim, Malaysia menyasarkan untuk menarik lebih ramai pelancong dari negara-negara Islam, terutamanya dari Timur Tengah dan Asia Tenggara. Usaha akan ditumpukan untuk memperbaiki infrastruktur dan perkhidmatan pelancongan halal seperti hotel patuh Syariah, restoran halal, dan pusat membeli-belah mesra Muslim.

Kesimpulan
Industri halal merupakan satu sektor yang amat penting bagi Malaysia, bukan sahaja dari segi ekonomi tetapi juga dari perspektif agama dan sosiobudaya. Sebagai negara yang majoritinya beragama Islam, Malaysia telah mengambil pelbagai inisiatif untuk membangunkan industri halal yang komprehensif dan berdaya saing. Hasilnya, Malaysia kini diiktiraf sebagai peneraju industri halal global, dengan ekosistem halal yang mantap merangkumi aspek pensijilan, infrastruktur, penyelidikan, dan pembangunan modal insan.

Walau bagaimanapun, untuk mengekalkan kedudukan sebagai peneraju industri halal, Malaysia perlu sentiasa berinovasi dan menambah baik ekosistem halalnya. Ini memerlukan kerjasama erat antara pelbagai pihak berkepentingan, termasuk kerajaan, industri, institusi penyelidikan, dan masyarakat umum. Dengan komitmen dan usaha berterusan dari semua pihak, industri halal Malaysia mampu terus berkembang dan menjadi penyumbang utama kepada ekonomi negara pada masa hadapan.

Pada masa yang sama, integriti halal perlu sentiasa dijaga untuk memastikan keyakinan pengguna dan pasaran terhadap produk halal Malaysia. Ini memerlukan penguatkuasaan dan pemantauan yang ketat, serta pembudayaan nilai-nilai murni dalam kalangan pengusaha industri halal. Hanya dengan menjunjung prinsip integriti dan akauntabiliti, industri halal Malaysia akan dapat berkembang secara mampan dan memberi manfaat kepada semua pihak.

Sebagai sebuah negara Islam yang progresif, Malaysia mempunyai potensi yang besar untuk terus menerajui industri halal global. Dengan keupayaan pengeluaran, infrastruktur, dan kepakaran halalnya, Malaysia mampu menjadi role model kepada negara-negara lain dalam membangunkan industri halal yang berdaya saing dan lestari. Ini bukan sahaja akan memberi manfaat dari segi ekonomi, tetapi juga akan mengukuhkan peranan Malaysia sebagai sebuah negara Islam yang moden, inklusif, dan berwawasan.